Ayuda

García Mendiz d' Eixo

Biografía

Mendiz d’Eixo, García. Portugal, s. m. s. xii ‒ ?, 1239. Trovador, noble.

Noble, del linaje de los Sousa. Se desconoce la fecha exacta de su nacimiento. Aparece documentado por primera vez desde finales de siglo xii (entre 1188 y 1197) hasta 1211, confirmando algunos documentos.

Por esta época debía de estar ya casado con Elvira Gonçalves de Toronho, dama de linaje gallego, pues las Inquisitiones de 1220 mencionan a una de sus hijas, María García, la cual se casaría con el trovador Gil Sánchez, hijo bastardo del rey Sancho I de Portugal y de María Pais de Ribeira. Asimismo, fue padre de los trovadores Fernán García Esgaravunha y Gonzalo García. Con la subida al trono portugués de Alfonso II y a raíz de los conflictos surgidos entre el Rey y sus hermanas, García Mendiz debió exiliarse a la corte de León, donde se encontraba su hermano, Gonzalo Mendiz, defensor de los derechos de las hijas de Sancho I. Probablemente en esta época de exilio fue cuando compuso la única pieza poética que se ha conservado de él, custodiada en el Cancionero de la Biblioteca Nacional de Lisboa (B 454, fol. 99r.). La composición —de difícil lectura, pues presenta una copia muy desfigurada— está escrita en occitano y se aparta del canon lírico gallego-portugués; en efecto, no pertenece a ninguno de los tres géneros (amor, amigo o escarnio), ya que más bien es una cantiga de saudade, en la que el trovador recuerda desde su exilio (Torona, la tierra de su esposa) su tierra natal (Sousa), a la que se prepara para volver. Por fin, en 1217 retornó a Portugal, ostentando la tenencia de Gouveia.

Hasta 1224 al menos aparece confirmando documentos regios. Apartado de nuevo de la corte, víctima de las disputas entre la nobleza, provocadas durante la minoría de edad de Sancho II, reapareció en la década de 1230 relacionado con el Monasterio de Salzedas, al que donó algunos bienes. Su apellido patronímico, Eixo, hace posiblemente relación a su establecimiento en dicha población, cercana a Aveiro, desde donde administraría sus posesiones en las regiones de Entre Douro e Minho y la Beira.

García Mendiz d’Eixo murió en 1239 y fue sepultado en el Monasterio de Alcobaça.

 

Obras de ~: “A la uuaz que la Torana”, en Cancioneiro da Biblioteca Nacional (cód. 10991), fol. 99r. (ed. facs., introd. de L. F. Lindley Cintra, Lisboa, Biblioteca Nacional-Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1982).

 

Fuentes y bibl.: Arquivo Nacional da Torre do Tombo, Inquirições de D. Dinis, Livro I, 1288.

J. A. de Figueiredo, Nova história da militar orden de Malta e dos senhores Grão-Priores della em Portugal, Lisboa, 1800, 3 vols.; VV. AA., Portugaliae Monumenta Historica. Inquisitiones, docs. 112a, 558a, 1212b, 1412b, Lisboa, Academia das Ciências, 1888-1977; Fr. B. Reis, Livro da fundação do mosteiro de Salzedas, Lisboa, Imprensa Nacional, 1934, págs. 63, 145 y 154-155; Fr. A. da A. Meireles, Memórias do mosteiro de Pombeiro, Lisboa, Academia Portuguesa da História, 1942, págs. 5-6 y 15-16; J. González, Alfonso IX, Madrid, Instituto Jerónimo Zurita, 1944, doc. 578 (2 vols.); A. G. da Rocha Madahil, Milenário de Aveiro. Colectânea de documentos históricos. I. 959-1516, Aveiro, Câmara Municipal, 1959, doc. XXXIII; A. de Almeida Fernandes, Esparsos de história, Porto, separata del Boletim da Casa Regional da Beira Douro, XV-XIX (1970), doc. 3; J. M. D’Heur, Troubadours d’oc et troubadours galiciens-portugais, Paris, Fundação Calouste Goulbenkian-Centro Cultural Português, 1973, págs. 93-104; R. de Azevedo, A. de J. Costa y M. Pereira (eds.), Documentos da Chancelaria de Sancho I, Coimbra, Universidade, 1979, docs. 103, 110, 166, 198 y 199; J. Mattoso (ed.), Livro de linhagens do Conde D. Pedro, vol. II, ts. 1-2, Academia das Ciências de Lisboa, 1980 (Portugaliae Monumenta Historica, Nova Série); J. Mattoso, A nobreza medieval portuguesa. A família e o poder, Lisboa, Estampa, 1981; N. J. P. P. Dias, Cortes portuguesas (de 1211 a 1383), Braga, Universidade do Minho, 1987; C. M. de Vasconcelos, Cancioneiro da Ajuda, vol. II, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1990, págs. 327 y 743-744 (reimpr. de la ed. de Halle, 1904); A. R. de Oliveira, “Garcia Mendiz d’Eixo”, en G. Lanciani y G. Tavani (coords.), Dicionário de Literatura medieval galega e portuguesa, Lisboa, Caminho, 1993, págs. 290-291; A. R. de Oliveira, Depois do espectáculo trovadoresco. A estrutura dos cancioneiros peninsulares e as recolhas dos séculos xiii e xiv, Lisboa, Colibrí, 1994, págs. 348-349; C. Pérez Varela, “Dona Guiomar Afonso e Dona Elvira ‘a Toronha’”, en Estudios en homenaje ás profesoras F. Jourdan e I. Sánchez Regueira, Santiago de Compostela, Universidad, 1995, págs. 495-504; G. Tavani, Tra Galizia e Provenza. Saggi sulla poesia medievale galego-portoghese, Roma, Carocci, 2002, págs. 55-58.

 

Francisco Fernández del Campo