Ayuda

Antonio Rubio

Biografía

Rubio, Antonio. La Roda (Albacete), 1548 – Alcalá de Henares (Madrid), 8.III.1615. Religioso jesuita (SI), catedrático, filósofo, escritor.

Ingresó como jesuita en 1569, con preparación filosófica, pues ya era estudiante en la Universidad de Alcalá.

Fue destinado, en 1576, al Colegio de México.

Tras su ordenación en Tasco (México) el 5 de marzo de 1577, enseñó Filosofía (1577-1580) y Teología (1581-1600), doctorándose en ambas Facultades en 1594 y 1595. Gozó de gran prestigio, y se dedicó a preparar sus obras filosóficas, certeros comentarios aristotélicos, desde una perspectiva tomista independiente; a un libro lo tituló Lógica mexicana. Fue enviado por la congregación provincial del 2 de noviembre de 1599 procurador a Europa, mas no volvió a México, pues quedó en Alcalá, desempeñando varias cátedras, por orden del general de la Compañía. Rubio poseía una “fuerte personalidad científica y, al decir de sus coetáneos, una inmensa erudición a la par que una gran diafanidad mental” (G. Díaz, 1998).

“A sus enseñanzas se debe la formación en Méjico de un grupo filosófico del que habían de salir más tarde pensadores americanos tan notables como los jesuitas Alegre, Abad y Castro” (Insúa, 1949). Sus obras gozaron de multitud de ediciones por toda Europa, y, aún con sus largos títulos truncados, se quiere advertir que, por el cambio de títulos en algunas ediciones, la recolecta de sus obras completas supone, todavía, un desafío bibliográfico. Curiosamente, los bibliógrafos Beristain, Sommervogel, Palau y otros (Diccionario de Historia Eclesiástica..., 1973) interpretan la frase de sus títulos “Antonio Rvvio [o Rvbio] Rodensi...”, como nacido en Rueda (Valladolid); nació en La Roda (Albacete).

 

Obras de ~: Quaestiones quodlibetae in Regia Mexicana Academia discutiendae Matutino tempore exagitendae [...], Mexici, ex Officina Petri, Belli, 1595; Commentarii in vniversam Aristotelis dialecticam vna cum dvbiis [...] in duas partes distributi [...], Compluti, Ex officina Iusti Sanchez Crespo, Anno 1603; Poeticarvm institvtionum liber variis ethicorvm christianorvmque exemplis, Mexici, Martinez, 1605; Commentarii in octo libros Aristotelis de Phisico auditu, [...], Matriti, Apud Ludouicum Sanchez, Anno 1605; Logica mexicana siue commentarii in viversam Aristotelis logicam [...], Coloniae Agrippinae, Sumptibus Arnoldo Mylii Birrkmanni, Anno 1605; Valentiae, apud Petrum Patricium Mey, 1606; Commentarii in universam Aristotelis Logicam, Valentiae, 1607; Commentariorum in universam Aristotelis dialecticam una cum dubiis et quaestionibus [...], Cracoviae, in Oficinam Typographicam Andrei Petricoviim, A. D. 1608; Commentarii in universam Aristotelis Dialecticam: Vna cum dubijs et quaestionibus [...], Coloniae Agrippinae, Apud Ioannem Crithium [...], Anno 1609; Commentarii in libros Aristotelis Stagirite de ortu, & interitu rerü naturalium, seu de generatione et corruptione earum, Matriti, Ex Typographia Regia, 1609; Commentariorum in Vniversam Aristotelis Dialecticam Magnam, & Paruam, vna cum dubijs & quaestionibus [...], Compluti, Ex officina Andreae Sanchez de Ezpeleta, 1610 (Compluti, Ex Officina apud viduam Ioannis Gratiani, 1613); Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae Philosophorum Principis de anima, una cum dubiis et quaestionibus hac tempestate in scholis agitari solitis, Compluti, apud Andream Sanchez de Ezpeleta, Anno IHS, 1611; Logica Mexicana [...], hic est, Commentarii breviores et maxime perspicui [...], Nunc primum in Gallia editi [...], Lugduni, apud Joannem Pillehotte, 1611; Ibidem [...], Parisiis, Apud Ioannem Petit-Pas, via Iacobea, 1615 (Ibidem [...], Lugduni, Sumptibus Ioannis Pillehotte, 1620; Ibidem [...], Lugduni, Sumptibus Ioannis Pillehotte, sub signo nominis Iesu, 1625; Ibidem [...], Cum Indice, Brixiae, Apud Ludovicum Britannicum, 1626); Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de Caelo (sic, por Coelo), et Mvndo, Matriti, ex Typographia Andrea Grande, Anno M.DC.XV [1615]; In Dialecticam Aristotelis Commentarii, et Quaestiones [...], Matriti, Apud Ludouicum Sancium Typographum Regium (1623).

 

Bibl.: N. Antonio, Biblioteca Hispana Nova [...], Tomus Primus, Matriti, Joachimum de Ibarra, 1783, pág. 159; J. Sánchez Biedma, Biografía eclesiástica completa, vol. XXIV, Madrid, 1865, pág. 73; F. Fita y Colomé, Galería de jesuitas ilustres, Madrid, Antonio Pérez Dubrull, 1880, págs. 11-17; J. M. Beristain de Souza, Biblioteca Hispano Americana Septentrional [...], 2.ª ed., vol. III, Amecameca, Tipografía del Colegio Católico, 1883, pág. 71; A. Baquero Almansa, Hijos ilustres de la provincia de Albacete, Madrid, Imprenta de A. Pérez Dubrull, 1884, págs. 171-173; C. Sommervogel, Bibliothègue de la Compagnia de Jesús [...], vol. VII, Bruxelles-Paris, Oscar Schepens, Alphonse Picard, 1896, cols. 280-284; J. T. Medina, Biblioteca Hispano- Americana, 1483-1810, Santiago de Chile, 1898-1907, vol. II, n.os 486, 487, 504, 505, 519, 525, 553, 564, 574, 575, 594, 595, 596, 628, 629, 630, 644, 665, 692, 705, 706, 707, 708, 709, 710, 711, 797, 860 y 1018, vol. VI, n.os 7651 y 7652; E. Valverde Téllez, Estudio bibliográfico crítico de las obras de filosofía [...], México, Sucesores de F. Díaz de León, 1904, pág. 50; C. Pérez Pastor, Bibliografía Madrileña [...], Parte Segunda (1601 al 1620), págs. 95, 159, 170, 353, 393-394 (n.º 922), 1070, 1362, 1363 y 1427; Tipografía de la Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, E. Valverde Téllez, Bibliografía filosófica mexicana, México, Viuda de Francisco Díaz de León, 1907, págs. 5-7; VV. AA., Enciclopedia Universal Ilustrada Europeo-Americana [...],vol. LII, Madrid, Espasa Calpe, 1926, pág. 637; R. Insúa Rodríguez, Historia de la Filosofía en Hispanoamérica, Guayaquil, Imprenta de la Universidad, 1949, págs. 70-71; O. Robles, Filósofos americanos del siglo XVI [...], México, Porrúa, 1950, págs. 65-97; I. Quiles, “Ubicación de la filosofía del P. Antonio Rubio, S.I. [...]”, Ciencia y Fe, San Miguel (Argentina) (julio-septiembre de 1951), págs. 7-46; J. García Icazbalceta, Bibliografía mexicana del siglo XVI [...],ed. de Millares Carles, México, Fondo de Cultura Económica, 1954, págs. 236, 422 y 514; F. J. Alegre, Historia de la Compañía de Jesús en Nueva España, vol. I, Roma, Institutum Historicum S. I., 1956, págs. 132 y 184; A. Palau y Dulcet, Manual del Librero Hispanoamericano [...], vol. XVIII, Barcelona, Librería Palau, 1966, págs. 51-54, n.os 280.342-280.389; Ihsi, “Rubio, Antonio”, en Q. Aldea Vaquero, T. Marín Martínez y J. Vives Gatell (dirs.), Diccionario de Historia Eclesiástica de España, vol. III, Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC), Instituto Enrique Florez, 1973, pág. 2117; The National Union Catalog, Pre-1956 Imprints [...],vol. 508, London and Wisbech, Mansell, 1977, págs. 509-511; D. Henares, “La ‘Lógica mexicana’ del rodense Antonio Rubio”, en Al-Basit, 10 (1984), págs. 5-42; G. Fraile, Historia de la filosofía española, Madrid, La Ed. Católica, 1985, pág. 359 (Biblioteca de Autores Cristianos, n.º 327); J. L. Laurenti, “Antonio Rubio, S. I. (1548-1615): obras localizadas”, en Anuario de Letras (México), 23 (1985), págs. 299-310; I. Osorio Romero, Antonio Rubio en la filosofia novo-hispana, México, UNAM, 1988; “Rubio, Antonio”, en Diccionario Porrúa de Historia, Biografía y Geografía de México, vol. IV, 6.ª ed. corregida y aumentada, México, Porrúa, 1995, pág. 3026; G. Díaz Díaz, Hombres y documentos de la Filosofía Española, vol. VI, Madrid, CSIC, Centro de Estudios Históricos, 1998, págs. 902-904; J. Martín Abad, La Imprenta en Alcalá de Henares (1601-1700), Madrid, Arco/Libros, 1999, págs. 121-123, 213-219, 226-228, 245- 249, 393-394, n.os 27, 121, 131, 153, 154 y 219; L. Martínez Gómez, “Rubio, Antonio”, en Ch. E. O’Neill y J. M.ª Domínguez (dirs.), Diccionario Histórico de la Compañía de Jesús, vol. IV, Roma-Madrid, Institutum Historicum S. I., Universidad Pontificia Comillas, 2001, pág. 3432.

 

Fernando Rodríguez de la Torre

Relación con otros personajes del DBE

Biografías que citan a este personaje

Personajes citados en esta biografía