Ayuda

Pero Gomes Barroso

Biografía

Gomes Barroso, Pero. Portugal, s. t. s. xiii – ?, 1273 post. Trovador portugués activo en la Corte de Alfonso X durante el tercer cuarto del siglo xiii.

Las rúbricas atributivas de los cancioneros gallegoportugueses presentan ciertas divergencias, pues es referido con el título nobiliario Don Pero Gomes Barroso y simplemente como Pero Barroso y Pero Gomes; no existen, a pesar de esto, problemas para identificar a un único individuo. La información proporcionada por el Livro de Linhagens del conde Don Pedro indica que fue nieto de Egas Gomez Barroso e hijo ilegítimo de Gomez Viegas Barroso, antes de su matrimonio con Mor Rodrigues de Candarei. Es probable que su fecha de nacimiento se acerque a 1220, pues se documenta su participación en la conquista de Sevilla (1248), posiblemente acompañado de su abuelo Egas Gomes; sin duda, su bastardía debió influir en su salida a Castilla en busca de mejoras socioeconómicas. En fecha desconocida, contrajo matrimonio en Toledo con Chamoa Fernández de Azevedo (LL 30AJ4), con quien tuvo seis hijos. Participó en la campaña murciana, siendo beneficiado con unas casas en ese mismo lugar por el infante Manuel (1266), con confirmación de Alfonso X en 1272. En 1273 fue enviado como mensajero a Granada para parlamentar con los nobles rebelados contra Alfonso X.

El corpus de cantigas atribuidas a este trovador está conformado por trece textos: dos cantigas de amor (A 222 / A 223 - B 392 / B 393 - V 2 / V 3), tres cantigas de amigo (B 732 / B 733 / B 734 - V 333 / V 334 / V 335), cinco cantigas de escarnio (B 1441bis / B 1442 / B 1444 / B 1445 / B 1446 - V 1051 / V 1053 / V 1055 / V 1056 / V 1057), un sirventés político (B 1443 - V 1054) y otro moral (V 592 / 593). Este último es uno de los textos más destacados de su producción, pues en él desarrolla el motivo del “mundo al revés” y la decepción que esto le produce. De sus cantigas de escarnio destaca la parodia amorosa Moir’ eu aqui de grand’ afan, en la que recurre al tópico de la muerte por amor, mientras que en sus otros escarnios destaca la sátira política y el escarnio personal. Las composiciones de tema amoroso están centradas en los tópicos del secreto amoroso y de la coita.

 

Obras de ~: en: Cancioneiro da Ajuda, ed. de C. Michaëlis de Vasconcelos, vol. I, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1990 (1.ª ed., 1904), págs. 427-430; “Don Pero Gomez Barroso, trovador português do século xiii”, ed. y estudio de J. J. Nunes, en Boletín de la Real Academia Gallega, t. 11, n.º 132 (1920), págs. 321-325 y t. 12, n.º 133 (1920), págs. 7-10; Cantigas d’Amigo dos trovadores galego-portugueses (1.ª ed., 1926-1928) (edição crítica acompañada de introdução, comentario, variantes e glosario por J. J. Nunes, vol. II, Lisboa, Centro do Livro Brasileiro, 1973), págs. 150-153; Cantigas d’escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses (1.ª ed., 1965) (ed. de M. Rodrigues Lapa, Vigo-Lisboa, Ir Indo Edicións-Edições João Sa da Costa, 1995, págs. 247-251); As cantigas de amor e de amigo de Pero Gomez Barroso, ed. de M. do C. Pereira Machado, Río de Janeiro, 1981; Cantigas de Pero Gomes Barroso, ed. de C. Camargo, C. Iannone y J. Cury, Araraquara, Universidade Estadual Paulista “Júlio de Mesquita Filho”, Instituto de Letras, Ciências Sociais e Educação, 1985; Cantigas de Escarnio e Maldizer dos Trovadores e Jograis Galego-Portugueses, ed. de Graça Videira Lopes, Lisboa, Editorial Estampa, 2002, págs. 420-427; 500 Cantigas d’amigo, edición crítica de R. Cohen, Porto, Campo das Letras, 2003, págs. 220-222; “As dúas cantigas do Cancioneiro da Ajuda atribuídas a Pero Gomez Barroso”, ed. de P. Zapico, en O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Actas do Congreso realizado pola Dirección Xeral de Promoción Cultural en Santiago de Compostela e na Illa de San Simón os días 25-28 de maio de 2004, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, Dirección Xeral de Promoción Cultural, Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, Xunta de Galicia, 2004, págs. 525-541.

 

Bibl.: C. Michaëlis de Vasconcelos (ed.), Cancioneiro da Ajuda, op. cit., vol. II, págs. 27, 33, 41, 61, 394-398 y 532; J. J. Nunes (ed.), “Don Pero Gomez Barroso, trovador português do século xiii”, en Boletín de la Real Academia Gallega, t. 11, n.º 130 (1919), págs. 265-268; J. Mattoso, Livro de Linhagens do Conde D. Pedro. Portugaliae Monumenta Historica. Nova Série, vol. II (ts. 1 y 2), Lisboa, Academia das Ciências, 1980; G. Tavani, A poesía lírica galego-portuguesa (1.ª ed. 1986) (Vigo, Xerais, 1990), págs. 317-318; A. Robl, “D. Pero Gomes Barroso: trovador satírico”, en Revista de Letras, 36 (1987), págs. 250-259; A. Resende de Oliveira, “Trovadores portugueses na corte de Alfonso X”, en Actas das II jornadas Luso-Espanholas de História Medieval, IV, Porto, Instituto Nacional de Investigação Científica, 1987, págs. 1335-1348; M. Barbieri, “Pero Gomes Barroso”, en VV. AA., Diccionario da Literatura Medieval Galega e Portuguesa, Lisboa, Caminho, 1993, págs. 543-545; A. Resende de Oliveira, Depois do espectáculo trovadoresco. A estrutura dos cancioneiros peninsulares e as recolhas dos séculos xiii e xiv, Lisboa, Colibrí, 1994, págs. 416-417; Trobadores e xograres. Contexto histórico, Vigo, Xerais, 1995, págs. 169-170; J. A. de Sotto Mayor Pizarro, Linhagens Medievais Portuguesas. Genealogias e Estratégias (1279-1325) (dissertação de doutoramento policopiada), vol. II, Porto, Universidade do Porto, 1997, págs. 624-625; P. Zapico, “As dúas cantigas do Cancioneiro da Ajuda atribuídas a Pero Gomez Barroso”, en O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Actas do Congreso realizado pola Dirección Xeral de Promoción Cultural en Santiago de Compostela e na Illa de San Simón os días 25-28 de maio de 2004, op. cit.

 

Déborah González Martínez

Relación con otros personajes del DBE

Biografías que citan a este personaje

Personajes citados en esta biografía